Recensie: Een goede nachtrust van Peter Buurman

De nacht valt.

Een inbreker sluipt een huis binnen.

Tussen de waardeloze spullen vindt hij een man.

De man ziet er slecht uit.

De inbreker vraagt: ‘Kan ik misschien iets voor je doen?'

Het is het begin van een onwaarschijnlijke vriendschap, die al gauw ontspoort in een wilde scooterrit langs een ingedutte grillroom, een nachtcafé voor slapelozen, een kliniek voor mensen met een chronische winterdip en de set van een soap waar maar geen einde aan komt. Een raadselachtige reis door de nacht, waarin de dingen nét anders lijken dan overdag.

'We snappen niet meer dat het onze enige uitweg is, dat de nacht de enige plek is waar we vrij zijn van wie we overdag moeten zijn' p153

Iedereen slaapt, anders sterven we - maar over de tijd die we al slapend doorbrengen denken we eigenlijk niet na. Het analyseren van dromen en het denken over betekenissen is iets dat toebehoort aan de wereld van horoscopen en ouijaborden, als we uitgeslapen uit onze paar uur rust per etmaal komen zijn we al tevreden.

Dat is iets wat Peter Buurman probeert te doorbreken. De nacht is een tijd waarin veel kan gebeuren, zo bewijzen de hoofdpersonen van zijn boek Een goede nachtrust. We maken kennis met 'de inbreker', die voor een Uber-achtig inbreekbedrijf werkt en hiervoor het huis van een slapende man binnendringt. Deze twee figuren gaan samen op avontuur. In deze wereld leven ook Floor, vermoeid hoofdrolspeelster van haar serie Vloer, en Id, nachtelijk grillroomexploitant.

Voor je begint met het lezen van het boek valt de gele flap met aanrader van Rob van Essen op, waardoor de voorzichtige belofte gedaan wordt dat fans van Rob van Essen dit boek ook zullen waarderen. Mij begint het met dit soort beloftes eigenlijk al een beetje te kriebelen - in plaats van gemotiveerd om te lezen raak ik gemotiveerd om gelijkenissen te vinden, en dat is met dit debuut onvermijdelijk. De stijl van Van Essen is doorgaans absurdistisch en grappig maar nooit irrelevant: wat ik zo bijzonder vind aan zijn schrijfstijl is dat je in ieder kort verhaal of boek een nieuwe wereld betreedt waarin ik mij nooit afvraag 'waarom' deze zo is beschreven - het is simpelweg zo. In het boek van Buurman betreden we ook een wereld die niet helemaal de onze is, waar gekke wendingen aan de orde van de dag zijn en bekende actrices over straat dwalen op weg naar slaapcoaches, maar het vinden van de relevantie is soms moeilijk. Absurdistisch, ja, grappig, over het algemeen ook, ja, maar soms een beetje ongemakkelijk, net te veel schepjes gekkigheid.

Zo valt het boek voor mij in zijn algemeenheid te beschrijven: als net iets te véél. Te veel gek, te veel wendingen, te veel personages die relatief op de oppervlakte blijven, te veel kritische ideeën die als ze wat uitgebreider waren uitgewerkt beter waren aangekomen. Zo vond ik de gedachte van de slapende man die niet op papier schrijft omdat het gaat om 'het idee' heel interessant. Eerst schreef deze slapende man de hele dag maar toen hij zich realiseerde dat wat hij schreef niet zo belangrijk was stopte hij hiermee, hij stopte ook met het drinken van eindeloze hoeveelheden koffie, hij stopte met zich iedere ochtend te scheren, hij stopte met douchen, en uiteindelijk ging hij gewoon slapen - wat hij opschreef maakte toch niet uit. 'Ken je dat moment dat je wakker wordt en nog niet weet dat je wakker bent? Die halfslaap waarin alles door elkaar loopt? De wekker gaat, maar eerst is het nog geen wekker, dat geluid gaat zijn eigen leven leiden in je hoofd. Je kan de wekker al horen maar je bent nog ergens anders, in die prettige chaos van onsamenhangende beelden waarin alles nog alles kan zijn. Daar wilde ik blijven, tussen die werelden in, waar mijn ideeën werkelijk vrij konden zijn. Dat kan niet op papier, dat kan alleen in bed.' (p100). 

Peter Buurman schrijft prettig en zijn idee om de wereld van het slapen niet slechts te zien als onze rustperiode is erg interessant. Ik las het boek echter te zeer in het kader van Rob van Essen: door de gele tekstflap en door de vele positieve uitingen die Buurman over hem deed in de podcast BoekenFM was het voor mij onmogelijk dit boek niet te vergelijken met bijvoorbeeld De goede zoon, dat op een evengoed absurde manier vanzelfsprekender is. Ik heb een paar keer hardop gelachen, zeker, maar de interessante ideeën, grappige personages, absurde wendingen, grapjes, gekke situaties - dit alles samen - was net iets te véél. Ik vind het een veelbelovende debuutroman waar ik op verschillende momenten zeker van genoten heb, maar voor nu blijf ik liever even wakker.