Filosoof, schrijver en feministisch icoon – Simone de Beauvoir was het allemaal. Biografe Kate Kirkpatrick had voor het eerst toegang tot nooit eerder beschikbare dagboeken en correspondentie. Het resultaat is een echte pageturner: diepgravend, verrassend en ontroerend.
Deze baanbrekende biografie werpt een geheel nieuw licht op De Beauvoir, die definitief neergezet wordt als een van de belangrijkste denkers van de twintigste eeuw.
Een tijdje geleden probeerde ik me te bedenken of ik al eens een biografie had gelezen. Natuurlijk heb ik biografieën doorgespit voor mijn studie, maar dat gebeurde dan ook erg snel en doelgericht en het was ook echt vooral een kwestie van wat ik het net noemde: doorspitten. Eigenlijk bleef het daar ook bij, tot ik de biografie van Simone de Beauvoir besloot aan te schaffen. Door mijn gebrek aan biografie-ervaring was ik een beetje bang voor wat me te wachten stond. Zou ik het boek willen uitlezen, zou ik er daadwerkelijk plezier aan beleven, of zou het uiteindelijk op de immer groeiende stapel van halfuitgelezen boeken belanden? Nu ik het boek - in slechts een paar dagen! - heb uitgelezen, kan ik zeggen dat het me bijzonder is meegevallen, dat ik er zelfs onwijs van heb genóten. Omdat Simone en ik samen zoveel plezierige uren hebben doorgebracht, schrijf ik er graag over en raad ik het met veel overtuiging aan de paar verstekelingen die hier zijn beland, aan. Houd tijdens het lezen van dit stukje wel in het achterhoofd dat ik een volledige leek ben op het gebied van biografieën, en dat alles wat hier staat slechts is gebaseerd op deze fijne ervaring.
Soit. Ik heb, zoals wellicht iedereen die af en toe eens in een boek bladert en Parijs een heerlijke stad vindt, een aantal jaren geleden een lichte obsessie met het existentialisme gehad. Sindsdien wilde ik altijd al meer lezen van of over alle personen die er ook maar Ãéts mee te maken hebben, maar verder dan het kijken van YouTube-filmpjes, het lezen van willekeurige boeken en stukken, en het aanschaffen van Sartres dikke Het zijn en het niet (dat ik vervolgens nooit las) kwam ik eigenlijk zelden. Op een gegeven moment kwam ik de intense foto op de kaft van Simone de Beauvoir, een leven steeds vaker tegen - eerst in de boekhandel, vervolgens op Goodreads - en een paar dagen later bevond ik me in Athenaeum, waar ik, zonder te neuzen en doelgericht, mijn boek (gelukkig maar!) zoals 'vanouds' kon aanschaffen.
Omdat ik nog nooit iets schreef over een biografie voelt het een beetje vreemd om dit te doen aan de hand van de maatstaven die ik normaliter gebruik voor een roman. Zo kan ik de 'loop' van het verhaal niet beoordelen, want één, het is chronologisch, en twee, alles dat gebeurt is uit het leven van De Beauvoir, dus 'waarheid', of op zijn minst een reconstructie daarvan. Anders verwoord: ik kan de biograaf niet veroordelen op hoe interessant het leven van het de 'hoofdpersoon' was. Punt één is echter charmant opgelost: ondanks de chronologie voelt het alsof er af en toe een kleine cliffhanger in het verhaal sluipt, die de wil om te lezen er in houdt. Wat punt twee betreft, was mijn geringe kennis van De Beauvoir precies goed om het interessant te maken. Ik wist net weinig genoeg, om het zo maar even te stellen.
Ik vond het mooi om te lezen dat de vrouw die het onwijs bekende en invloedrijke De tweede sekse schreef, óók onzekerheden had, en niet zonder moeilijkheden in het collectieve geheugen belandde. Daarnaast was het bijzonder om te zien dat haar relatie met Sartre toch een tikje anders was dan ik aannam of vermoedde, en de achterhaalde man-vrouwverhoudingen indertijd de perceptie van hun gelijkwaardige relatie juist op een negatieve manier beïnvloedden. Ook streed ze voor iets wat als 'algemeen geaccepteerd' werd aangenomen, namelijk, meer gelijkheid voor vrouwen, maar lieten alle reacties op deze strijd zien dat dit inderdaad allesbehalve algemeen geaccepteerd was. Ik heb 450 pagina's aan informatie gelezen en toch heb ik het gevoel dat dit slechts het topje van de ijsberg van Simone de Beauvoir was, ik ben na het lezen precies verzadigd maar toch nog nieuwsgierig genoeg. Ik vond het een prettige balans.
Goed, vol lof dus. De tekst behandelt De Beauvoirs gelovige leven, haar moeilijke relatie met haar ouders, haar kennismaking met Sartre op jonge leeftijd, haar avonden bij Les Deux Magots met alle Parijse vrienden in rookwalmen en slokken rode wijn, haar strubbelingen met ouder worden, vrouwenwetten- en normen in Frankrijk, haar laatste moeilijke jaren, het overlijden van Sartre en uiteindelijk haar overlijden. Hoewel het verhaal dus chronologisch is, heeft Kirkpatrick toch een soort spanningsboog in het verhaal weten te bouwen waardoor het boek geen moment verveelt. Zodra het me weer éven te lang over specifieke personen ging, verandert de blik van het verhaal weer naar filosofie, naar de volgende gebeurtenis, of simpelweg naar een stukje in de toekomst, en dat vond ik bijzonder kundig gedaan. Op sommige momenten voelde ik echter wel erg dat de biograaf geprobeerd had deze spanningsboog er in te houden: zo was het me niet altijd duidelijk wat De Beauvoirs relaties waren met de mensen om haar heen, vooral in het geval van Jacques-Laurent Bost, wiens rol me af en toe een beetje onduidelijk was. Dan moet ik wel weer bekennen, dat ik dit uit het perspectief van de niet-biografielezer schrijf, en alle relaties niet ook altijd volledig duidelijk kunnen zijn want één, dat waren ze wellicht voor De Beauvoir ook niet, en twee, het vinden van de balans tussen volledige informatiesaturatie en het behouden van enige spanning is moeilijk. En, bovendien is die spanning ook niet het doel van de biografie - daar komt mijn niet-getrainde oog weer om de hoek kijken.
Op alle positieve punten na was er één tekstueel punt dat mij ietwat stoorde: de coherentie binnen de alinea's. Zo kwam het af en toe voor dat een relatief groot onderwerp werd aangesneden in één zin, waar een ander groot onderwerp op volgde. Zo voelde het alsof er een soort van relationeel verband tussen de twee stukjes informatie bestond terwijl dat niet altijd het geval was. Een voorbeeld van p.222: 'In juni werd Sartre veertig en hij haatte het. Hij besloot te stoppen met lesgeven en zich volledig te wijden aan het schrijven. Maar hij was ook om een andere reden in mineur. Met Dolores Vanetti werd het serieuzer, maar ondanks het feit dat ze een getrouwde vrouw was, weigerde ze deel uit te maken van zijn leven zolang De Beauvoir dat ook nog deed. Er was geen reden om haar te schrijven, vertelde Vanetti hem: het was voorbij. Toen het juli werd kon Sartre het niet langer verdragen om op gespannen voet te verkeren met Vanetti. Hij schreef haar een brief. Haar antwoord was bemoedigend: misschien zou het toch nog kunnen werken. Op 6 en 9 augustus bombardeerden de Amerikanen Hiroshima en Nagasaki en gaf Japan zich over.' De laatste zin voelt als een onlogisch einde van een alinea als deze, want, wat heeft het één met het ander te maken? Uiteraard, oorlog, dat begrijp ik, maar: als er een verband tussen de twee bestaat lees ik graag wat dat verband precies is, in plaats van dat ik er zelf naar moet gissen. Máár, dit was een enkele keer het geval, en al het andere, inclusief de prachtige foto's, maakt dat weer goed.
Zoals wel te lezen valt heb ik onwijs genoten van dit boek. Ook heb ik direct een paar boeken van De Beauvoir besteld, waaronder De mandarijnen - en ik voel me volledig voorbereid om daar nu lekker in te duiken. Ik denk dat dat het mooiste is wat een boek kan doen: je inspireren om verder te lezen, je op zijn minst voor een paar dagen laten denken dat je nu het volledige oeuvre van een auteur aankunt, en dat heeft deze biografie zeker bereikt.
Geen opmerkingen